Útbrot

Útbrot eru flekkir, litabreytingar og/eða misfellur sem birtast á húðinni sem er stærsta líffæri líkamans. Útbrot eru í flestum tilfellum saklaus en geta einnig valdið óþægindum eða verið merki um ákveðin einkenni eða sjúkdóma.

Helstu orsakir útbrota eru:

• Veirusýking
• Exem
• Hormónabreyting
• Ofnæmi
• Sveppasýking
• Bakteríusýking

Aðrar orsakir geta einnig verið sníkjudýr eða erting á húðsvæði

Hér að neðan eru nokkur dæmi um algengar birtingarmyndir útbrota. 

Húðútbrot með blöðrum á höndum og fótum og/eða koki 

• Hálssærindi  
• Hiti  
• Minnkuð matarlyst  
• Sár í munni 
• Húðútbrot með blöðrum sem eru mest áberandi á höndum og fótum og/eða koki 

Þessi einkenni geta verið merki um hand-, fót- og munnsjúkdóm. 

Útbrot í kinnum og hár hiti 

• Útbrot á annarri eða báðum kinnum 
• Hár hiti 
• Nefrennsli 
• Hálssærindi 
• Höfuðverkur  

Þessi einkenni geta verið merki um fimmtu veikina.

Ljósbleik útbrot á maga, brjósti og baki. 

• Hár hiti
• Hálssærindi
• Eitlastækkanir á hálsi
• Minnkuð matarlyst
• Nefrennsli
• Útbrot án kláða

Þessi einkenni geta verið merki um mislingabróðir.

Útbrot sem byrja á höfði og hálsi sem dreifa sér síðan á aðra hluta líkamans. 

• Hiti
• Hósti
• Höfuðverkur
• Nefrennsli
• Sviði í augum, roði og/eða vatnkennd augu

Þessi einkenni geta verið merki um mislinga.

Bólusetning gegn mislingum er hluti af barnabólusetningum.

• Rauð eða brúnleit útbrot sem byrja oft um eyru eða í andliti og geta nánast orðið að einni skellu
• Vægur hiti
• Stækkaðir eitlar á hálsi
• Höfuðverkur

Þessi einkenni geta verið merki um rauða hunda.

Bólusetning gegn Rauðum hundum er hluti af barnabólusetningum.

Útbrot eins og litlar bólur á líkamanum, húðin gróf viðkomu eins og sandpappír.

• Hiti 
• Hálssærindi og bólgnir eitlar 
• Útbrotin byrja oftast á bringu og kvið en dreifast síðan um líkamann

Þessi einkenni geta verið merki um skarlatssótt.

Blöðrur, kláði, verkir og sviðatilfinning á því húðsvæði sem útbrot koma fram

• Húð verður viðkvæm fyrir snertingu
• Hiti, slappleiki og höfuðverkur áður en útbrot koma fram
• Blöðrur sem eru tærar í fyrstu en dökkna síðar og koma oftast á annarri hlið líkamans eins og belti

Þessi einkenni geta verið merki um ristil.

Til er bóluefni gegn ristli, en lyfið er ekki hluti af almennum bólusetningum. 

Roði í húð og sviði

• Kláði
• Kemur oftast fram í húðfellingum, kynfærum, munni, nöglum og hársverði en getur komið fram á öðrum stöðum
• Hvít eða gulleit skán sem lítur út eins og þurr húð getur komið fram þegar húð er að gróa 

Þessi einkenni geta verið merki um sveppasýkingu.

Hitaútbrot 

• Litlar, upphleyptar bólur sem klæjar í 
• Roði í húð
• Væg bólga 

Þessi einkenni geta verið merki um hitaútbrot. 

Hreistrug og sprungin húð 

• Hreistrug, þurr og sprungin húð sem klæjar í 
• Yfirleitt í hnésbót, olnboga eða hálsi. Þó ekki eingöngu. 

Þessi einkenni geta verið merki um exem.

Upphleyptar skellur sem klæjar í 

• Upphleyptar skellur eða blettir sem klæjar í

Þetta getur verið merki um ofnæmisútbrot. 

Ef bólga ef ofnæmisviðbrögð gera vart við sig í munni eða ef viðkomandi á erfitt með að anda skal hringja í 112 

Litlar bólur og blöðrur 

• Litlar rauðar bólur sem breytast í vessafylltar blöðrur. 
• Mikill kláði 

Þessi einkenni geta verið merki um hlaupabólu.

Bólusetning gegn hlaupabólu er hluti af barnabólusetningum.

Blöðrur og sár sem klæjar í 

• Litlar vessafylltar blöðrur sem rofna og við það myndast gulleitt eða brúnleitt hrúður 
• Algengt er að útbrotin séu í andliti, á útlimum og húðsvæðum þar sem raki getur myndast svo sem í holhönd, hálsi og á bleiusvæði. Útbrotin geta þó myndast hvar sem er á húðinni. 

Þessi einkenni geta verið merki um kossageit. 

Litlir blettir sem klæjar mikið í 

• Litlar rauðar bólur, blöðrur eða hnökrótt þykkildi.  
• Útbrotin eru vanalega mest áberandi á innanverðum lærum, handarkrikum, kringum nafla, á rasskinnum og við kynfæri. 
• Algengast er þó að finna þá á milli fingra, á úlnliðum og olnbogum. Einnig má greina þetta á ökklum, fótum, á kynfærum og á geirvörtum. 

Þessi einkenni geta verið merki um kláðamaur. 

Hringlaga útbrot sem klæjar í 

• Þurrt, hringlaga útbrot sem klæjar í 
• Útbrotið er rautt, bleikt, silfurlitað eða dekkra en húðin í kring 

Þessi einkenni geta verið merki um hringorm. 

• Rauðir bólgnir hnúðar á húðinni
• Kláði
• Óþægindi

Þessi einkenni geta verið merki um skordýrabit og -stungur.

Útbrot sem koma oftast fram á andliti, bringu og baki

• Útbrotin geta verið rauð, hvít eða svört á lit
• Felstir á hormónabólur en mismikið
• Sum útbrot eru full af greftri önnur ekki
• Kemur oftast fram á unglingaskeiði

Þessi einkenni geta verið merki um hormónaútbrot.

Húðlitaðar eða bleikar vörtur

• Litlar, stífar, upphleyptar bólur eða nabbar.
• Ýmist í sama lit og húðin í kring, bleikar eða dekkri en húðin

Þessi einkenni geta verið merki um frauðvörtur.

• Sár á kynfærum
• Þroti typpi eða á skapabörmum
• Bólga á kynfærasvæði

Þessi einkenni geta verið merki um kynsjúkdóm.

Rauðir, gulir og hvítir blettir á ungabörnum

• Upphleyptir rauðir, gulir og hvítir blettir (e. Erythema toxicum) geta komið fram á ungabörnum. Kallað hormónabólur.
• Yfirleitt á andliti, búk, upphandleggjum og lærum.
• Útbrotin geta komið og farið en ættu að hverfa eftir nokkrar vikur án meðhöndlunar.

Litlar bólur í andliti ungabarns

• Mjög litlir blettir (e. Milia) myndast stundum á andliti ungabarna þegar þau eru nokkra daga gömul.
• Blettirnir virðast stundum hvítur eða gulir en það fer eftir húðlit barnsins.
• Blettirnir hverfa yfirleitt innan nokkra vikna og þurfa enga meðferð.

Rauðir flekkir á kynfærasvæði barns

• Roði og eymsli á kynfærasvæði barns sem gengur með bleyju er dæmi um bleyjuútbrot.
• Roði, eymsli og kláði á kynfærum getur einnig verið dæmi um sveppasýkingu á kynfærasvæði og þá getur einnig komið útferð frá kynfærum. 

Frekari upplýsingar um útbrot hjá ungabörnum.

Ef útbrot eru að valda óþægindum skal leita til næstu heilsugæslu

Finna næstu heilsugæslustöð.