COVID-19

Kórónuveirur eru safn veira af sama stofni, sem geta valdið misalvarlegum sjúkdómum. Í desember 2019 var greint frá nýju afbrigði þessa stofns, SARS-CoV-2, sem hafði aldrei áður greinst í mönnum. Þetta nýja afbrigði veldur COVID-19 sjúkdómnum og er bæði bráðsmitandi og getur valdið alvarlegum veikindum. 

Hér má finna fræðsluefni fyrir börn um COVID-19.

COVID-19 sjúkdómurinn veldur oft vægum einkennum sem minna helst á flensu. Í sumum tilfellum verður fólk þó alvarlega veikt og þarf innlögn á sjúkrahús. Eldra fólk og þau sem hafa langvinna sjúkdóma einkum hjarta- og lungnasjúkdóma eða sykursýki eru í meiri hættu á að fá alvarleg einkenni. 

Á vef Embættis landlæknis má finna leiðbeiningar fyrir fólk sem er í áhættuhópum. 

Algeng einkenni: 

• Hálsbólga 
• Hósti 
• Kuldahrollur 
• Hiti 
• Óþægindi frá meltingarvegi, uppköst eða niðurgangur 
• Kvef, nefrennsli eða stíflað nef
• Bein- og vöðvaverkir 
• Þreyta og slappleiki 
• Bragð- og lyktarskyn hverfur 
• Erfiðleikar við öndun
• Höfuðverkur 

Meðgöngutími sjúkdómsins er 2-14 dagar. Oftast koma einkenni fram á 4-8 degi en fólk getur verið smitandi í allt að tvær vikur. Bæði þau sem fá einkenni og þau sem eru alveg einkennalaus geta smitað aðra. 

COVID-19 berst á milli manna með úðasmiti. Snertismit er einnig hugsanleg smitleið.

• Úðasmit
  Þegar smitaður einstaklingur hnerrar eða hóstar dreifast veirur með úðanum út í andrúmsloftið. Heilbrigðir sem eru í sama rými eða koma í það einhverjum tíma síðar eru í hættu á að smitast, sérstaklega ef rýmið er lokað og engin loftskipti eiga sér stað. Mörg smit verða í heimahúsum og á vinnustöðum þar sem engin loftræsting er eða gluggar ekki hafðir opnir til að auka loftskipti. 
• Snertismiti/dropasmit
  Þegar hendur mengast af dropum í umhverfinu eftir að hafa snert sýkt svæði. Sameiginlegir snertifletir s.s. hurðarhúnar, skjáir og innkaupakerrur geta borið smit sem berst á hendur. Fólk ber svo hendur upp að andliti sínu, í augu, nef eða munn og fær þannig veiruna í sig.

COVID-19 sjúkdómurinn orsakast af ákveðnu veiruafbrigði, SARS-CoV-2, sem er bæði bráðsmitandi og getur valdið alvarlegum veikindum og jafnvel dauða. 

Tvær tegundir Covid prófa eru notaðar hér á landi til að greina hvort veiran sé til staðar hjá einstaklingum:

• PCR (e. polymerase chain reaction)
• Hraðgreiningarpróf (e. rapid antigen test) 

Bæði prófin felast í að sýnatökupinna er stungið í nef- og/eða hálskok. Af því loknu er hann settur í ákveðinn vökva og sendur á rannsóknarstofu til greiningar.

Ef einhver einkenni eru til staðar er mælt að taka COVID-19 heimapróf. 

Læknir getur ákveðið að framkvæma PCR próf og bókar þá fólk í slíkt próf.

Ekki er lengur skylda fyrir þau sem fá COVID-19 að dvelja í einangrun. Fólk sem fær COVID-19 og er með öndunarfæraeinkenni og hita er beðið um að halda sig til hlés í a.m.k. fimm daga.

Ýmis ráð við fylgikvillum COVID-19 sjúkdóms:

• Drekka vel til að koma í veg fyrir þurrk 
• Hóstasaft 
• Hvíld
• Taka hitalækkandi lyf eins og t.d. Parasetamol
• Liggja á hliðum eða á sitja uppi ef hósti er mikill. Forðast skal að liggja út af á baki
• Slímlosandi freyðitöflur sem fást í lyfjaverslunum geta hjálpað
• Gott er að setjast upp á um það bil klukkutíma fresti og gera nokkrar öndunaræfingar. Anda djúpt ofan í maga

• Nota grímur sem hylja bæði nef og munn ef einkenni eru til staðar
• Tryggja góða loftræstingu. Góð loftskipti með opnum gluggum bæði í húsnæði og í bílum er mikilvæg 
• Handþvottur (vatn og sápa) eða spritt (spritt drepur ekki allar veirur t.d. NORO veiruna, svo alltaf að nota handþvott þegar þess er kostur) 
• Halda sig heima ef einkenna verður vart og forðast samskipti við aðra 
• Taka COVID-19 heimapróf til að staðfesta greiningu
• Fylgjast vel með fréttum á heimasíðu heilsugæslunnar á heilsugaeslan.is. Á heimasíðum heilbrigðisstofnana má finna þessar upplýsingar fyrir hvern landshluta fyrir sig

En einkenni eru slæm eða langvarandi er rétt að leita sér aðstoða. Hægt er að fá aðstoð hjá Heilsugæslunni og Læknavaktinni.

• Til að fá aðstoð hjá Heilsugæslunni má hafa samband við netspjall á heilsuvera.is eða í síma 1700 
• Hringja í 112 í neyðartilfellum. 

Finna næstu heilsugæslu hér.