Ofþornun (e. dehydration) á sér stað þegar vökvatap líkamans er meira en innbyrtur vökvi. Án meðferðar getur ástandið orðið alvarlegt.
Einkenni
- Þorsti
- Dökkt þvag með sterkri lykt
- Minnkuð þvaglát
- Sokkin augu
- Svimi
- Þreyta
- Þurrar varir, tunga og munnur
Einnig geta einkenni hjá ungum börnum verið:
- Dæld á hvirfli
- Grátur án tára
- Syfja eða óeirð
- Minnkuð þvaglát, dökkt þvag
Orsakir
Auknar líkur eru á ofþornun í veikindum. Til dæmis þegar fólk er með:
- Hita - hjá börnum - hjá fullorðnum
- Niðurgang
- Sýkingu
- Uppköst
Önnur einkenni:
- Heilabilun
- Hreyfing í heitu veðri, mikil svitamyndun
- Löng dvöl í sól (hitaslag)
- Mikil áfengisdrykkja
- Sykursýki
- Þvagræsilyf
Hvað get ég gert?
- Auka vökvainntöku. Gott ef drykkirnir innihalda smá sykur og salt eins og íþróttadrykkir
- Fara í svalt loft
- Forðast áfengisneyslu
- Forðast hita
Hvenær skal leita aðstoðar?
Leita til heilsugæslunnar ef:
- Einkenni fara ekki þrátt fyrir aukna vökvainntekt
- Svimi fer ekki eða er endurtekinn
- Hraður hjartsláttur
Leita á bráðamóttöku ef:
- Barn ekki pissað eða bleytt bleyju í
- 4-6 klst hjá 0-3 mánaða börnum
- 6-8 klst hjá 3-12 mánaða börnum
- 12 klst eða meira hjá 1 árs börnum og eldri
- Grátur án tára
- Dæld á hvirfli ungabarns
- Minnkuð þvaglát, dökkt þvag
- Skert meðvitund
Forvarnir
Regluleg vökvainntaka getur dregið úr líkum á ofþornun. Gott viðmið er að þvagið haldist ljós gulum lit.
Að hjálpa aðstandendum
Við getum hjálpað fólkinu í kringum okkur sem ekki hefur tilfinningu fyrir vökvainntöku sinni með því að:
- Fylgjast með vökvainntöku á matmálstímum
- Gera vökvainntöku að félagslegri athöfn, eins og ,,fá sér te eða kaffibolla”
- Bjóða fæðu með meiri vökvainnihaldi eins og til dæmis súpu, ís eða safaríka ávexti