Niðurgangur hjá fullorðnum

Niðurgangur (e. diarrhea) er skilgreindur sem lausar eða vatnsríkar hægðir að minnsta kosti þrisvar sinnum á sólarhring.

Veirur og bakteríur valda oftast niðurgangi og er algengast að sýkjast við inntöku á menguðum matvælum eða af smituðum einstaklingi. Mikilvægt er að einstaklingur með niðurgang haldi sig heima, hvílist og passi uppá sóttvarnir.

Í flestum tilvikum stöðvast niðurgangur á 3-7 dögum dögum. Mesta hættan af miklum niðurgangi er vökvatap og því er mikilvægast að drekka nægan vökva og fá rétta næringu.

Algengustu ástæður fyrir niðurgangi eru eftirfarandi:

• Veirur, t.d. nóróveirur, rotaveirur, adenoveirur
• Bakteríur, t.d. Kamphylobakter, Salmonella, E.coli, Shigella
• Sýklalyf
• Fæðuóþol eða fæðuofnæmi
• Langvinnir bólgusjúkdómar í þörmum

Hér eru gagnlegar leiðbeiningar ef taka þarf saursýni.

Æskileg næring fyrir fullorðna með niðurgang:

• Drekka vel af vökva sem inniheldur sölt, til dæmis vatnsblandaða íþróttadrykki (t.d. Gatorade, Powerade, Aquarius), tærar bollasúpur eða léttsykrað te. Einnig er hægt að kaupa sykursaltvatnsblöndur í apóteki. Best er að drekka oft og lítið í einu.
• Léttur matur eins og súpur og seyði, ristað brauð, saltkex, bananar, epli án hýðis, soðinn fiskur, soðið grænmeti og hrísgrjón er gott að neyta ef matarlyst er fyrir hendi.
• AB mjólk og LGG+ geta reynst vel en varast ætti aðrar mjólkurafurðir þar sem þær eru oft erfiðar að melta.
• Soðin sterkja og korn (t.d. kartöflur, núðlur, hrísgrjón, hveiti og hafrar) með salti er gott við vatnskenndum niðurgangi. 
• Forðast skal sterkan, fituríkan og brasaðan mat. Einnig sykraðar vörur eins og gosdrykki, ávaxtasafa og sæta safa. Kaffi og orkudrykki ætti einnig að forðast.
• Hægt er að fá lyf í apóteki til að stöðva niðurgang í nokkrar klukkustundir ef enginn hiti er til staðar. Það er hægt að nota til dæmis ef fólk þarf að fara í flug eða ferðast á milli landshluta. Dæmi um slíkt lyf er Imodium. Að öðru leyti ætti ekki að taka Imodium nema þegar um langvarandi niðurgang er að ræða og þá í samráði við lækni.
• Fylgjast með þvaglátum, eðlilegt er að pissa ca. á 3ja tíma fresti og þvag á að vera ljósgult. Ef þvag er dökk gult og sjaldan pissað yfir daginn þá þarf að drekka meira.

Leitaðu til heilsugæslunnar ef einhver eftirfarandi einkenni eru til staðar:

• Niðurgangur hefur staðið yfir í meira en viku
• Mikil þreyta og slappleiki
• Slæmir kviðverkir
• Hiti ≥ 38.5° í meira en sólarhring
• Blóðugur niðurgangur
• Ef þú nærð ekki að nærast og sýnir merki um vökvaskort eins og dökkt þvag, lítil þvaglát, munnþurrk og þorsta
• Ef þú hefur verið erlendis nýlega

Finna næstu heilsugæslustöð hér.

• Almennt hreinlæti, sérstaklega handþvottur
• Sýna varúð við meðferð matvæla