Mýgulusótt eða gulusótt (e. Yellow fever) er veirusjúkdómur sem er landlægur víða Afríku og í Mið- og Suður Ameríku. Útbreiðsla mýgulusóttar hefur verið að breytast og er mikilvægt að skoða áhættusvæði út frá ferðatilhögun hverju sinni.
Einkenni
Fyrstu einkenna gulusóttar verður vart 3-6 dögum eftir að fólk fær veiruna í sig. Flestir fá væg flensulík einkenni án öndunarfæraeinkenna:
- Beinverkir
- Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
- Ógleði og/eða uppköst
- Höfuðverkur
- Ljósfælni
- Lystarleysi
- Slappleiki
Um einn af hverjum 5-10 (10-20%) sem veikjast fá alvarlegri einkenni:
- Gula (gulur húðlitur og gul hvíta í augum)
- Blæðing frá munn- og nefholi, augum eða eyrum
- Blóðug uppköst
- Blóðugur niðurgangur
- Heilabólga
Um helmingur þeirra sem fá alvarleg einkenni (5-10% af þeim sem veikjast) deyr úr gulusótt.
Orsök
Moskítóflugur bera veiruna í fólk með biti. Veiran er landlæg í mörgum löndum og moskítóflugur sem bera hana finnast í borgum og í dreifbýli. Þær bíta allan sólarhringinn en þó aðallega yfir daginn. Moskítóbit geta einnig valdið öðrum lífshættulegum sjúkdómum. Gulusótt smitast ekki á milli manna.
Greining
- Lýsing á nýafstöðnu ferðalagi og aðstæðum þar
- Lýsing á einkennum
- Blóðprufa til að greina sýkinguna
Ef grunur vaknar um gulusótt á ferðalagi þar sem sjúkdómurinn er landlægur skal án tafar leita læknisaðstoðar. Verði einkenna vart eftir að komið er heim úr ferðalagi skal hafa samband við næstu heilsugæslustöð.
Meðferð
• Engin lækning er til við gulusótt
• Væg veikindi standa oftast yfir í 3-4 daga, versnun á 4-7 degi er merki um alvarleg veikindi.
• Margir ná fullum bata en dánartíðni er há á meðal þeirra sem fá alvarleg einkenni
• Á meðan á veikindum stendur er mikilvægt að tryggja næga vökvainntekt, notast við hitalækkandi- og verkjalyf eins og parasetamol og ibúfen
- Bólusetning er öruggasta vörnin gegn mýgulusótt og gildir ævilangt. Það tekur líkamann 10 daga að mynda mótefni.
- Forðast moskítóbit. Með því móti má koma í veg fyrir fjölda sjúkdóma.
- Sum ríki gera kröfu um að ferðafólk sé bólusett gegn mýgulusótt og hafi meðferðis alþjóðlegt skírteini því til staðfestingar.
- Mælt er með því að kynna sér vel reglur þeirra landa sem ferðast er til.
- Á netspjallinu hér á síðunni er hægt að sækja um ráðgjöf vegna ferðalaga. Ráðgjöfin byggir á fyrri bólusetningum viðkomandi ásamt upplýsingum um ferðalagið.
Bólusetning:
- Bóluefnið inniheldur lifandi en veiklaðar veirur. Það veldur því að fólk t.d. á ónæmisbælandi meðferð er ráðið frá því að þiggja bólusetningu.
- Ekki er mælt með því að gefa bóluefnið eftir sextugt.
- Ef bólusetning er ekki ráðlögð þarf fólk að hafa læknisvottorð því til staðfestingar.
- Bólusetning gegn gulusótt veitir ævilanga vörn og því ekki þörf á örvunarbólusetningu síðar.