Japönsk heilabólga

Japönsk heilabólga (e. Japanese Encephalitis) er sjaldgæf en alvarleg veirusýking sem berst í fólk með moskítóbitum. Flest þau sem veikjast finna fyrir litlum einkennum en alvarlegri einkenni geta valdið varanlegum taugakvillum og dauða. Sjúkdómurinn er árstíðabundinn í ákveðnum heimshlutum. Hægt er að fá bólusetningu ef dvelja á lengi á hættusvæðum eða stunda útivist.  

Flest þau sem fá sjúkdóminn finna fyrir mildum einkennum og sum jafnvel engum. Þekkt einkenni sýkingarinnar líkjast flensueinkennum:  

• Hár hiti
• Höfuðverkur 
• Kviðverkir 
• Þreyta og mikill slappleiki

Oftast líða þessi einkenni hjá án meðferðar en í einstaka tilfellum nær sýkingin til heila og þá verða einkennin mun alvarlegri:  

• Heilabólga 
• Heilahimnubólga
• Krampar
• Máttminnkun
• Ruglástand
• Slæmur höfuðverkur

Af þeim hópi sem fær alvarleg einkenni munu 30% eiga við varanlega taugakvilla. Dánartíðni hjá fólki sem smitast af japanskri heilabólgu er allt að 30%. 

Veirusýkingin getur borist í fólk verði það bitið af moskítóflugum á svæðum þar sem sjúkdómurinn er landlægur. Þau helstu eru:

• Indland
• Indónesía
• Japan
• Kína
• Malasía
• Suður-Kórea
• Taíland
• Víetnam

Í þessum löndum er mesta hættan í kringum votlendi eins og hrísgrjónaakra en einnig nálægt svínarækt.

Lítil hætta er talin á smiti fyrir ferðamenn sem dvelja stutt í borgum þessara landa (einn af hverjum milljón ferðalanga). Áhættan eykst eftir því sem ferðin er lengri, dvalið er lengur í dreifbýli eða við útivist í villtri náttúru.  

Þar sem sjúkdómurinn berst með moskítóflugum er hann árstíðabundinn og því mikilvægt að fá ráðleggingar áður en lagt er af stað í ferðalag. 

Sjúkdómsgreining felst aðallega í upplýsingum um ferðalag, hugsanleg moskítóbit og lýsingu á einkennum. Blóðrannsóknir og myndatökur geta staðfest smit.  

Meðferð felst í einkennameðferð, helsta lyfjameðferð er:

• Verkjalyf
• Steralyf

Ef fólk hefur verið bitið af moskítóflugu eða möguleiki er á biti þar sem sjúkdómurinn er landlægur og flensulík einkenni koma fram, er mælt með því að leita til næstu heilsugæslu. Ef einkenni eru mikil er mælt með því að fara á næstu bráðamóttöku.  

• Bólusetning
• Forðast moskítóbit

Flugurnar geta bitið allan sólarhringinn en mesta hættan er á bitum í ljósaskiptum og fram á dögun. Mælt er með notkun skordýravarna, viðeigandi fatnaði og flugnaneti fyrir þá sem eru í hættu.

Til er bóluefni gegn japanskri heilabólgu sem gefið er í 2 skömmtum með mánuði á milli gjafa. Mælt er með bólusetningu ætli fólk að dvelja á svæðum þar sem sjúkdómurinn er landlægur og ef eitthvað af eftirfarandi þáttum á við:  

• Dvöl í landi er lengri en 4 vikur  
• Ferðast er um svæði þar sem hrísgrjónaakrar og svínarækt eru algeng 
• Langvarandi útivist í dreifbýli  
• Tíð ferðalög til landa þar sem sjúkdómurinn er landlægur