Heilahristingur

Heilahristingur er tímabundinn áverki á heila sem verður vegna höfuðhöggs. Flest höfuðhögg leiða sem betur fer ekki til alvarlegs áverka á heilann, enda er heilinn vel varinn inn í höfuðkúpunni. 

Í öllum tilvikum getur höfuðhögg verið alvarlegt. Því ber alltaf að taka alvarlega. Sá sem verður fyrir höfuðhöggi á skilyrðislaust að hvíla strax eftir höggið en ekki halda áfram með hreyfingu á höfðinu. Við höggið kemst ójafnvægi á vökvann sem umlykur heilann. Eftir högg er heilinn því ekki jafn vel varinn og fyrir höggið, sem eykur líkurnar á alvarlegum afleiðingum. 

Venjulega koma einkenni heilahristings fram nokkrum mínútum eða klukkustundum eftir höfuðhögg. Einstaka sinnum eru einkennin ekki greinanleg í nokkra daga. Þess vegna þarf að fylgjast með ef breytingar verða á líðan fyrstu dagana eftir höfuðhögg.

Helstu einkenni eru:

• Höfuðverkur sem hverfur ekki, eða minnkar ekki þrátt fyrir verkjalyfjagjöf
• Þreyta og/eða sljóleiki
• Ógleði og/eða uppköst
• Einstaklingi finnst hann utan við sig eða ringlaður
• Minnisleysi – einstaklingur man ekki hvað gerðist rétt fyrir eða eftir höfuðhöggið
• Klaufska eða ójafnvægi
• Óeðlileg hegðun – pirringur eða skapsveiflur
• Sjóntruflanir – einstaklingur sér óskýrt, er með tvísýni eða sér „stjörnur“
• Einstaklingur missir meðvitund eða á erfitt með að halda sér vakandi

Erfiðara getur verið að sjá einkenni heilahristings hjá ung- og smábörnum. Horfið eftir breytingum á hegðun til dæmis:

• Mikill grátur
• Breytingar á svefni
• Breytingar á matarvenjum
• Áhugaleysi á fólki eða hlutum sem áður voru áhugaverðir

Ef einkenni eru lítil og hverfa fljótt eftir höfuðhöggið þarf ekki aðstoð heilbrigðisstarfsfólks, einkenni eins og:

• Höfuðverkur sem hverfur af sjálfu sér eða með inntöku verkjalyfja
• Smávegis þreyta
• Veikindatilfinning
• Vera aðeins utan við sig

Gott er að:

• Hvílast og forðast áreiti
• Taka parasetamól verkjalyf  
• Fylgjast með meðvitund einstaklings og hegðun

Bati eftir heilahristing
Ef einstaklingur hefur verið greindur með heilahristing á sjúkrahúsi er hann útskrifaður þegar honum er farið að líða betur og búið er að ganga úr skugga um að ekki sé um alvarlega heilaáverka að ræða.

Flestir ná sér á nokkrum dögum eða vikum en sumir sérstaklega börn eru lengur að ná sér.

Góð ráð til að flýta bata

• Hvíld og forðast streituvaldandi aðstæður: Ráðlagt er að börn taki frí frá skóla í 3 daga.
• Fylgjast með viðkomandi einstaklingi næstu 48 klst svo hægt sé að sjá ef einhver vandamál eru eða breytingar eins og t.d. á hegðun eða skynjun.
• Taka parasetamól við höfuðverk. Forðist aspirin eða bólgueyðandi lyf t.d. lyf með íbúprófeni þar sem lyfin geta valdið fækkun blóðkorna og aukið tilhneigingu til blæðingar
• Neyta ekki áfengis
• Auka virkni smám saman eftir því sem batinn kemur og einkenni hverfa. Komi einkenni fram við virkni er ráð að stoppa. Hlustaðu á líkamann
• Óhætt er að snúa til vinnu, skóla eða íþróttaiðkunar þegar bata hefur verið náð og einkenni eru að mestu horfin
• Forðast skal íþróttaiðkun og erfiðar æfingar í a.m.k. viku. Ef hætta er á árekstrum og höggum í íþróttum ætti að láta líða að minnsta kosti 3 vikur frá högginu áður en íþróttaiðkun hefst aftur 

Leita til heilsugæslunnar ef:

• Óvissa með einkenni
• Höfuðverkur fer ekki
• Einkenni eru enn til staðar tveimur vikum eftir höfuðhöggið
• Ef óvissa er með hvenær óhætt sé að snúa aftur til vinnu eða íþróttaiðkunar.

Leita til bráðamóttöku ef: 

• Tímabundið meðvitundarleysi
• Minnistruflanir 
• Höfuðverkur sem fer ekki 
• Uppköst 
• Breyting á hegðun, s.s. óeðlilegur pirringur
• Hafi einstaklingur farið í aðgerð á höfði eða er á blóðþynningarlyfi 
• Áfengisneysla og/eða notkun sljóvgandi lyfja

Hringja á 112 ef:

• Meðvitundarleysi
• Erfiðleikar með að halda sér vakandi
• Erfiðleikar með að tala, skilja, ganga eða halda jafnvægi
• Dofi eða máttleysi í einhverjum líkamshluta
• Sjóntruflanir
• Vökvi rennur úr eyrum eða nefi
• Blæðing úr eyra eða marblettir aftan við annað eða bæði eyru
• Glóðarauga án sjáanlegra áverka í kringum auga
• Krampi

Finna næstu heilsugæslustöð eða bráðamóttöku