Hálsbólga (e. sore throat) er í um 90% tilvika af völdum veirusýkingar, til dæmis ef fólk er kvefað. Í þeim tilfellum ætti hálsbólgan að læknast af sjálfu sér á viku og oftast er óþarfi að leita til heilsugæslunnar. Hins vegar getur hálsbólga líka verið af völdum baktería sem nefnast streptókokkar en það er sjaldgæfara eða í um 10% tilfella. Ef hálsbólga er vegna streptókokka þarf langoftast að gefa sýklalyf. Særindi í hálsi geta líka verið vegna ofnæmis eða reykinga.
Einkenni
- Særindi í hálsi
- Sárt að kyngja
- Hæsi
- Þurrkur eða kláði í hálsi
- Roði aftast í munninum
- Bólgnir eitlar á hálsi
- Nefrennsli
- Hósti
- Roði í augum
Fólk með streptókokka hálsbólgu hefur yfirleitt ekki hósta, nefrennsli eða roða í augum, heldur eru einkennin oftast:
- Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
- Aumir/bólgnir eitlar á hálsi
- Mjög sár verkur í hálsi
- Hvítar skellur á hálskirtlum og bólginn úfur
- Særindi í hálsi
- Sárt að kyngja
- Hæsi
- Þurrkur eða kláði í hálsi
- Roði aftast í munninum
- Bólgnir eitlar á hálsi
- Nefrennsli
- Hósti
- Roði í augum
Fólk með streptókokka hálsbólgu hefur yfirleitt ekki hósta, nefrennsli eða roða í augum, heldur eru einkennin oftast:
- Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
- Aumir/bólgnir eitlar á hálsi
- Mjög sár verkur í hálsi
- Hvítar skellur á hálskirtlum og bólginn úfur
Hvað get ég gert?
- Hægt er að fá streptókokka próf í apótekum sem taka má heima
- Hvíld
- Taka verkjalyf sem fást í apótekum án lyfseðils. Á sérlyfjaskrá má finna fylgiseðla lyfja.
- Drekka vel
- Sumum finnst gott að fá sér heitt sítrónuvatn með hunangi
- Nota hálstöflur (ekki fyrir börn undir 4 ára) eða hunang til að draga úr óþægindum og hósta
- Taka minni en fleiri sopa ef sárt er að kyngja
- Sumum finnst gott að fá raka, til dæmis með að skrúfa frá heita vatninu inni á lokuðu baðherbergi
- Forðast reykingar
- Halda sig heima þar til þú hefur verið hitalaus í sólarhring
Hvenær skal leita aðstoðar?
Leita til heilsugæslunnar ef:
- Þú hefur einkenni steptókokkahálsbólgu, sjá hér að ofan
- Streptókokka próf er jákvætt
- Ungt barn með kvef eða hálsbólgu fer að slefa meira en venjulega
- Þú færð útbrot
- Þú færð liðverki
- Gengur illa að drekka vökva og hætta er á ofþornun
- Þú ert með veiklað ónæmiskerfi, til dæmis vegna sykursýki eða krabbameinsmeðferðar
- Þú ert með háan hita og hroll
- Einkenni lagast ekki innan nokkurra daga eða versna
Leita til bráðamóttöku strax ef:
- Þú átt í vandræðum með andardrátt
- Þú getur alls ekki kyngt
- Ef það heyrist flaut (hátíðnihljóð) við öndun
- Tungan eða hálsinn er orðin bólginn og heftir öndun
Góður reglulegur handþvottur dregur úr líkum á smiti.