Gyllinæð

Gyllinæð (e. hemorrhoids) eru bólgnar bláæðar (æðahnútar) sem geta bæði legið utan á endaþarmi eða inni í endaþarmi. Stærðin getur verið á við litla baun en einnig á stærð við vínber. Algengasta orsökin er hægðatregða eða aukinn þrýstingur frá kviðarholi, t.d. vegna meðgöngu eða offitu.

Gyllinæð er ekki hættuleg en getur valdið óþægindum og verkjum. Í sumum tilfellum getur þurft að fjarlægja hana með inngripum svo sem skurðaðgerð.

Talið er að helmingur fólks fái einhvern tíma á ævinni gyllinæð.

Gyllinæð getur verið einkennalaus en oft eru eftirfarandi einkenni til staðar:

• Útbungun í kringum endaþarmsop
• Ferskt blóð með hægðum
• Kláði í húð við endaþarm
• Verkir við endaþarm
• Aukin tilfinning fyrir hægðalosun
• Slím í nærbuxum eða á pappír þegar endaþarmur er þurrkaður

Viðtal/Skoðun hjá heilsugæslulækni

• Algengasta lyfjaformið eru endaþarmsstílar sem innihalda stera, staðdeyfandi lyf og hafa húðverndandi eiginleika. Oft er mælt með notkun stíla og krema samtímis. Stílarnir eru lyfseðilsskyldir. 
• Ávísuð lyf notast samkvæmt leiðbeiningum eða þar til einkenni eru horfin.

Ef hefðbundin meðferð virkar ekki þá getur þurft að framkvæma skurðaðgerð í stuttri svæfingu þar sem gyllinæðin er skorin í burtu.

Mikilvægast er að halda hægðum mjúkum til að forðast mikinn þrýsting niður í endaþarm og minnka líkur á blæðingu. Gyllinæð lagast oft af sjálfu sér með eftirfarandi ráðum:

• Borða trefjaríkt fæði, t.d. ávexti, grænmeti og heilkorn til að halda hægðum mjúkum.
• Drekka 6-8 glös af vatni daglega.
• Hreyfing hjálpar til við að halda hægðum eðlilegum.
• Volgt bað 2-3 sinnum á dag í 10-15 mínútur gæti hjálpað, það eykur blóðflæði og slakar á vöðvum við endaþarm.
• Kæligel og pokar getur verið gott að leggja við húð í kringum endaþarmsop við kláða og verkjum.
• Gyllinæðakrem er hægt að fá í apótekum í lausasölu og getur starfsfólk apóteka veitt ráðgjöf varðandi lyf. Ekki ætti að nota slík lyf lengur en um vikutíma án samráðs við lækni.
• Ef þörf er á má taka verkjalyf eins og paracetamol en forðast verkjalyf með kódeini þar sem kódein herðir hægðir.
• Forðast langar setur á salerni þar sem það veldur þrýstingi niður í endaþarmsop.
• Komast hjá því að rembast mikið við hægðalosun og nota mjúkan salernispappír.
• Halda húð í kringum endaþarmsop hreinni og þurri.
• Forðast koffín og alkóhól þar sem þau geta hert hægðir.

Ráðlagt er að leita til heilsugæslunnar ef:

• Ráð heima bæta ekki ástandið á innan við viku
• Blæðir úr endaþarmi
• Slím eða hægðir renna úr endaþarmi
• Gyllinæð kemur endurtekið
• Hiti og almenn veikindaeinkenni eru til staðar
• Gröftur kemur úr gyllinæð
• Mikill sársauki er við hægðalosun

Finna næstu heilsugæslu.