Fara á efnissvæði
Fara á efnissvæði

Gáttatif

Kaflar
Útgáfudagur

Gáttatif (e. atrila fibrillation) er truflun á rafleiðni hjartans. Rafboð hjartans byrja þá ekki á réttum stað í hægri gátt hjartans (sínushnút) heldur berast mörg rafboð frá mismunandi stöðum í gáttinni en ekki ná öll til slegla hjartans (AV-hnúðs) til að framkalla samdrátt. Við þetta ástand slær hjartað í óreglulegum takti og oft mun hraðar en venjulega.

Eðlilegur hjartsláttur í hvíld er 60-100 slög á mínútu. Eðlilegt er að hjartsláttur sé hraðari við áreynslu en á samt sem áður að haldast reglulegur. 

Nánar

Hjartað á að slá reglulega til þess að koma blóði til vefja líkamans. Ef hjartað slær of hratt og/eða óreglulega getur orðið skerðing á þessari virkni og blóðflæði til vefjanna skerðist því í kjölfarið. Hjartað skiptist í fjögur hólf; Hægri og vinstri gátt og hægri og vinstri slegil. Hjartað slær blóðinu taktfast og reglulega milli þessa hólfa í hverjum hjartslætti. Þegar gáttatif á sér stað slá gáttirnar hraðar og ekki í takt við slátt sleglanna, við það minnkar geta hjartans til þess að slá blóðinu á fullnægjandi hátt til vefjanna.

Til eru tvær gerðir af gáttatifi en þær eru: 

Gáttatif í köstum er þegar hjartsláttaróreglan kemur og fer. Gáttatifið hættir þá innan klukkustunda, daga eða vikna, ýmist með eða án meðferðar. Það fer eftir tíðni, lengd og áhrifum kastanna á daglegt líf einstaklingsins hvort þörf er á meðferð og þá hvaða meðferð. Eftir því sem köstin koma oftar og standa lengur aukast líkurnar á að gáttatifið verði langvinnt. 

Langvinnt gáttatif er þegar hjartsláttaróreglan hefur varað í sex mánuði eða lengur og meðferð til að koma hjartanu aftur í réttan takt hefur ekki borið árangur. Langvinnt gáttatif krefst oftast meðferðar til að draga úr hættu á fylgikvillum og myndun blóðsega. 

Einkenni

Gáttatif getur verið einkennalaust, sérstaklega hjá eldra fólki. Algengustu einkennin eru: 

  • Brjóstverkur  
  • Hjartsláttaróþægindi  
  • Hraður óreglulegur hjartsláttur  
  • Mæði  
  • Svimi eða yfirlið
  • Ógleði
  • Þreyta og úthaldsleysi 

Áhættuþættir

Ákveðnir þættir geta aukið líkur á að fólk fái gáttatif: 

Í sumum tilvikum tengja einstaklingar ákveðnar venjur eða aðstæður við tilkomu gáttatifs, til dæmis mikla streitu, neyslu koffíndrykkja og/eða neyslu áfengis eða vímuefna.  

Orsakir

Orsök gáttatifs eru óþekktar. Algengara er að fólk með aðra kvilla fái gáttatif í kjölfarið en er þó ekki algilt. Gáttatif getur komið fram hjá fólki sem er hraust að öðru leiti.  

Dæmi um hjartakvilla sem geta aukið líkur á gáttatifi: 

  • Háþrýstingur
  • Hjartalokusjúkdómar  
  • Hjartavöðvasjúkdómar  
  • Kransæðasjúkdómar
  • Meðfæddir hjartasjúkdómar  

Aðrir sjúkdómar sem geta valdið gáttatifi eru: 

  • Alvarleg veikindi eða sýkingar
  • Blóðtappi í lungum  
  • Skjaldkirtilssjúkdómar
  • Kæfisvefn
  • Langvinnir lungnasjúkdómar  
  • Sykursýki

Greining

  • Hjartalínuriti
  • Skoðun hjá lækni.

Stundum þarf frekari rannsóknir til að staðfesta greiningu, sérstaklega þegar um er að ræða gáttatif í köstum. Með sólarhrings síriti á hjartslætti (Holter) er hægt að fylgjast með takti hjartans yfir lengri tíma.  

Einnig gæti þurft að framkvæma aðrar rannsóknir: 

  • Blóðprufur  
  • Hjartaómskoðun
  • Hjartaþræðing
  • Röntgenmyndataka 

Meðferð

Meðferð getur bæði miðað að því að koma reglu á hjartsláttinn eða að hægja á óreglulegum takti, dæmi um meðferðarform: 

  • Lyfjameðferð
  • Rafvending 
  • Brennsluaðgerð  
  • Gangráður

Fylgikvillar

Ef einstaklingur er með gáttatif og er ekki á meðferð vegna þess, er aukin áhætta á blóðtappamyndun. Slíkur blóðtappi getur síðan farið af stað í blóðrásinni og ferðast upp í lungu, hjarta eða heila en slíkt ástand getur verið lífshættulegt.   

Hvað get ég gert?

  • Stunda heilbrigðan lífsstíl: Borða holla fæðu, stunda reglulega hreyfingu og passa upp á hvíld og svefn
  • Forðast vímuefni
  • Gæta hófs í neyslu áfengis
  • Draga úr streitu
  • Taka lyf samkvæmt fyrirmælum læknis 

Hvenær skal leita aðstoðar?

Leitaðu á næstu heilsugæslu ef: 

  • Finnur fyrir óreglulegum hjartslætti án annarra einkenna
  • Mæði án öndunarerfiðleika
  • Hjartsláttur er viðvarandi of lágur (undir 60 slög á mínútu) eða of hár (yfir 100 slög á mínútu) í hvíld 
  • Svimi eða yfirlið 
  • Þreyta eða þrekleysi

Leita á næstu bráðamóttöku ef:

  • Andnauð
  • Brjóstverkir eða þyngsli fyrir brjósti
  • Mæði eða öndunarerfiðleikar
  • Máttminnkun

Finna næstu heilsugæslu eða bráðamóttöku