Gallsteinar (e. gallstones) eru litlir steinar sem myndast í gallblöðrunni. Flestir eru búnir til úr kólesteróli sem frásogast úr fæðunni. Einstaklingar sem mynda gallsteina fá sjaldan einkenni vegna þeirra en líkur á fylgikvillum gallsteina eru um 2% á ári.
Einkenni
Myndun gallsteina er einkennalaus en ef gallsteinar stífla gallrás getur það valdið miklum skyndilegum verk kallað gallkveisa (e. biliary colic). Verkurinn er oftast ofarlega hægra megin í kviðnum:
- Kviðverkur sem varir í meira en hálftíma en gengur síðan yfir á nokkrum klukkustundum
- Það geta liðið vikur/mánuðir á milli verkjakasta
- Þegar gallsteinar fara að valda einkennum eru 10-30% líkur á að einstaklingur fái aftur einkenni innan árs
Ef gallsteinar stífla gallblöðrurásina varanlega getur gall safnast fyrir í gallblöðrunni sem getur leitt til sýkingar og gallblöðrubólgu.
Áhættuþættir
- Fjölskyldusaga
- Konur eru í meiri áhættu en karlar fram að breytingaskeiði en þá eru líkurnar milli kynjanna svipaðar
- Aukin áhætta hjá öllum eftir 40 ára aldur
- Konur sem hafa eignast börn
- Ofþyngd
- Mikið þyngdartap á stuttum tíma
Meðferð
Flest þeirra sem fá gallsteina eru einkennalaus og þá er ekki þörf á meðferð. Önnur meðferð getur verið verkjalyf og hjá takmörkuðum hópi má reyna lyfjameðferð til að leysa upp steinana. Í einstaka tilfellum er gerð skurðaðgerð þar sem gallblaðran er tekin.
Hvenær skal leita aðstoðar?
- Kviðverkur varir lengur en 8 klst
- Slæmur kviðverkur sem ekki lagast við legubreytingar/hvíld
- Hár hiti og hrollur
- Gul húð eða gula í augum
Finna næstu heilsugæslu eða bráðamóttöku hér.