Crohn´s sjúkdómur

Crohn´s er langvinnur bólgusjúkdómur í meltingarveginum. Sjúkdómurinn getur lagst hvar sem er í meltingarveginum frá munni til endaþarmsops en algengast er að hann komi fram í neðsta hluta smáþarma og aðliggjandi hluta ristils. Sjúkdómurinn einkennist af bólgu, roða og sárum í meltingarveginum. Einkenni byrja oftast að koma fram í barnæsku eða hjá ungu fólki. 

• Blóð í hægðum
• Niðurgangur
• Kviðverkur eða magakrampar
• Þyngdartap án þess að reyna það

Önnur einkenni sem einnig geta komið fram:

• Hiti
• Húðbólga. Rauðir, aumir blettir á húð, oftast á fótleggjum 
• Liðverkir eða liðbólgur
• Munnangur 
• Þreyta

Einkenni geta verið stöðug eða komið fram í nokkrar vikur eða mánuði og fara minnka eða hverfa síðan inn á milli. Þegar einkenni koma aftur fram er talað um að þau blossi upp. 

• Reykingar
• Röskun á meltingarflóru, t.d. vegna sýkingar í meltingarvegi

Orsök er ekki þekkt en talið er að erfðir og sjálfsofnæmi hafi þarna áhrif. 

• Blóðprufa
• Saursýni
• Ristilspeglun
• Röntgenmynd
• Tölvusneiðmynd

Engin lækning er við sjúkdóminum en hægt er að halda einkennum niðri með

• Lyfjameðferð, oftast töflu og/eða sprautumeðferð
• Skurðaðgerð

Í sumum tilfellum er framkvæmd skurðaðgerð þar sem hluti úr meltingarvegi er fjarlægður. Oftast er aðgerð þörf vegna ígerðar, fistilmyndunar eða þrengsla í meltingarvegi. Einnig getur árangursleysi lyfjameðferðar verið ástæða fyrir skurðaðgerð. Skurðaðgerð getur slegið á einkennin í langan tíma en læknar ekki sjúkdóminn. 

Crohn´s eykur líkur á:

• Blóðleysi
• Fistlum. Að göng opnast út frá sýktum hluta í meltingarvegi
• Krabbameini í ristli
• Kvíða
• Nýrnasteinum
• Vannæringu
• Þrengslum í meltingarvegi

• Hollt mataræði
• Drekka vel af vatni
• Ekki reykja
• Forðast matvæli sem virðast hafa áhrif á að einkenni blossi upp
• Ræða við lækni eða lyfjafræðing áður en ný lyf eru tekin inn, sum lyf eins og íbúprófen geta ýtt undir einkenni
• Stunda reglubundna hreyfingu
• Takmarka áfengisdrykkju

Langvarandi bólgur geta haft áhrif á upptöku og nýtingu næringarefna og því er ráðlagt að velja næringarríkan og fjölbreyttan mat. 

Þegar einkenni blossa upp er mælt með að borða auðmeltan mat. Byrja á fljótandi fæði og færa sig yfir í maukfæði þegar einkenni minnka. Þegar föst fæða er tekin aftur inn er ráðlagt að tyggja matinn vel og gefa sér tíma til að borða. Borða reglulega og ekki of stórar máltíðir í einu, forðast að borða seint á kvöldin. Sjóða grænmeti og forðast mat sem getur verið að erta bólgur eins og maísbaunir, poppkorn, feitan, saltaðan, súran, unnin eða sykraðan mat.

• Ef niðurgangur er til staðar er ráðlagt að drekka vökva sem inniheldur steinefni. 
• Ef þyngdartap hefur átt sér stað er ráðlagt að nota næringardrykki sem viðbót.

Ákveðin fæðutegund getur haft áhrif á að einkenni blossi upp, þær geta verið mismunandi eftir einstaklingum. Því er ráðlagt að hafa matardagbók og skrifa niður þær fæðutegundur sem gott er að takmarka eða forðast. 

Leita skal til læknis ef:

• Blóð í hægðum
• Endurtekinn óútskýrður kviðverkur 
• Þyngdartap án þess að reyna það

Finna næstu heilsugæslu hér.