Barnaveiki

Barnaveiki (e. Diphtheria) er sjúkdómur af völdum bakteríu sem er mjög smitandi og leggst í byrjun á efri öndunarveg. Sjúkdómurinn lýsir sér sem svæsin hálsbólga með skánum á slímhúðum í munni og nefi. Bakterían framleiðir eiturefni sem berst út í blóðið og er skaðlegt vefjum líkamans t.d. hjartavöðva, nýrum og taugakerfi. Sýklalyf drepa bakteríuna, en koma ekki í veg fyrir eituráhrifin. Barnaveiki getur orðið mjög alvarlegur sjúkdómur og leitt til dauða en 40-50% þeirra sem ekki fá meðferð við sjúkdómnum deyja af völdum hans.

Barnaveiki er einn þeirra sjúkdóma sem gengu í faröldrum á árum áður og áttu sinn þátt í þeim mikla barnadauða sem var í heiminum. Barnaveiki greindst síðast hér á landi árið 1953 þökk sé góðri þátttöku í barnabólusetningum. Sjúkdómurinn getur breiðst út ef þátttaka í bólusetningum minnkar. 

Einkenni sjúkdómsins geta verið einstaklingsbundin. Algengustu einkennin eru mikil hálsbólga með grárri skán sem leggst yfir slímhúð í munni og koki með tilheyrandi kyngingar- og öndunarerfiðleikum. Við þetta bætist:

• Stækkaðir eitlar á hálsi
• Hæsi og óskýr rödd
• Hraður hjartsláttur
• Særindi í nefslímhúð
• Bólginn efrigómur
• Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
• Tvísýni og ónot

Sjúkdómurinn getur orðið mjög alvarlegur. Þykk skán sem fylgir sjúkdómnum getur lagst yfir öndunarveginn og komið í veg fyrir öndun. Eiturefni sem bakterían gefur frá berast með blóði til hinna ýmsu líffæra og skerða starfssemi þeirra eða valda því að líffærin verða óstarfhæf. 

Ef barnaveikisbakterían berst í líkamann gegnum húð eru einkennin yfirleitt vægari en til viðbótar öðrum einkennum geta myndast gulir blettir eða eymsli í húð.

Barnaveiki er mjög smitandi. Bakterían berst milli manna með dropa- eða úðasmiti frá öndunarfærum þ.e. með hósta, hnerra eða hlátri sem síðan berst með höndum í slímhúðir munns eða nefs. Það líða einungis 2-4 dagar frá smiti og þar til einkenni sjúkdómsins koma fram. Bakterían getur einnig borist í líkamann í gegnum sár á húð. Dæmi eru um að einkennalausir einstaklingar geti verið smitberar án þess að veikjast sjálfir.

Greining er staðferst með því að taka sýni frá hálsi og rækta.

Meðferð við barnaveiki fer nær alltaf fram inni á sjúkrahúsi í einangrun. Þegar greining liggur fyrir er gefið mótefni gegn eituráhrifum bakteríunnar en einnig penicillin. Afleiðingar af völdum eiturs sem bakterían gefur frá sér til dæmis á hjartavöðva og nýru eru meðhöndlaðar sérstaklega. Í alvarlegustu tilvikum getur sjúklingur  þurft að fara í öndunarvél.

Komi upp smit af barnaveiki er nauðsynlegt að gera ráðstafanir til að hindra útbreiðslu í nánasta umhverfi með bólusetningu. Fólk sem fær barnaveiki þarf að fá bólusetningu þegar það hefur náð sér til að koma í veg fyrir að það fái sjúkdóminn aftur síðar. 

Finna næstu heilsugæslu eða bráðamóttöku.