Áður fyrr var almennt litið á streitu sem skaðlegt ástand sem hefði slæm áhrif á fólk en í dag vitum við að það er fyrst og fremst magn og tíðni streitu sem skiptir máli. Við finnum oft fyrir vægri streitu þegar við stöndum frammi fyrir verkefnum daglegs lífs án þess að það geri okkur illt. Streitan má hins vegar ekki verða svo mikil að hún trufli lífsgæði okkar, hafi áhrif á svefn, ýti undir kvíða, vöðvabólgu o.s.frv.
Það er því mikilvægt öllum að kunna leiðir til að halda streitu innan viðráðanlegra marka. Hér eru nokkur ráð sem geta gagnast vel í því sambandi:
Lærðu árangursríkar aðferðir til að slaka á og notaðu þær reglulega. Hægt er að hlusta á slökunaræfingar af geisladisk auk þess sem ýmis smáforrit eru til með aðferðum til að koma ró á huga og líkama.
Hér er góð æfing sem felst í því að spenna og slaka vöðva líkamans á víxl. Þessa æfingu er auðvelt að læra og hægt að gera nánast hvar sem er.
Fáðu þér göngutúr í hádeginu, skrepptu í sund eftir vinnu eða taktu á því í ræktinni. Skráðu þig á dansnámskeið. Hreyfing er frábær leið til að fá útrás, losa um spennu og auka vellíðan.
Hittu vin yfir kaffibolla, leiktu við barnið þitt eða horfðu á mynd með fjölskyldunni. Góðar samverustundir með þeim sem þér líður vel með eru afslappandi og auka vellíðan.
Passaðu að dagleg rútína innihaldi ekki aðeins skyldur og kröfur heldur einnig ánægjustundir. Það þarf ekki að vera tímafrekt, dýrt eða flókið að finna stundir til að njóta lífsins, t.d. að fara aðeins út og anda að sér fersku lofti, setjast á bekk og virða fyrir sér mannlífið, eiga náðuga stund með góðri bók eða sjónvarpsþætti eða njóta þess að borða góðan mat í hádeginu.
Stundum höfum við tamið okkur viðhorf, venjur og viðbrögð sem gera ekkert annað en að auka á streitu okkar. Óþolinmæði í umferðinni er gott dæmi. Við komumst ekki hraðar áleiðis þótt við séum uppspennt og pirruð við stýrið heldur erum við aðeins að rýra eigin lífsgæði. Taktu eftir því hvaða viðhorf, venjur og viðbrögð þú hefur sem eru þess virði að endurskoða.
Gott er að gera greinarmun á því sem við stjórnum og því sem við höfum ekki stjórn á. Við höfum t.d. stjórn á því hvernig við lærum fyrir próf en ekki öðrum þáttum, eins og hvaða spurningar verða á prófinu eða hver endanleg útkoma verður. Hóflegt magn af æðruleysi er nauðsynlegt í lífinu.
Ef samskipti við einhvern valda okkur streitu er sömuleiðis gott að mun að við höfum aðeins stjórn á helmingi þeirrar jöfnu, þ.e. framkomu okkar. Við höfum ekki stjórn á því hvað aðrir segja eða gera. Það er mikilvægt að geta sleppt taki á því sem er ekki í okkar höndum.
Íhugaðu hvaða aðstæður eða áreiti valda þér streitu og veltu fyrir þér hvort ekki megi fækka þeim. Hefurðu tök á að fara heim úr vinnu á öðrum tíma en háannatíma í umferðinni? Geturðu keypt í matinn í hádeginu þegar færri eru í búðinni? Ertu í miklum samskiptum við fólk sem tekur frá þér orku en gefur lítið í staðinn?
Snjalltæki eru einnig lúmskir streituvaldar sem kalla á að við séum í sífelldri viðbragðsstöðu. Prófaðu að hafa snjalltækjalausar stundir heima þar sem þú ert laus við áreiti frá síma, tölvu og öðrum tækjum.
Lærðu að lifa meira í núinu og vertu með hugann við það sem þú ert að gera hverju sinni. Þú getur ekki breytt því sem liðið er og framtíðin er ekki komin. Það eina sem við höfum til að vinna með er nútíðin, sem er yfirleitt mun viðráðanlegri ef ekki bætast vangaveltur um það sem er búið eða ókomið.
Hægt er að finna núvitundaræfingar af ýmsum toga á netinu, í smáforritum, bókum og námskeiðum. Á hinu íslenska HappAppi er auðvelt að kynnast núvitund með einföldum æfingum.
Lærðu gagnlegar aðferðir við að skipuleggja vinnu og tíma. Það er góð venja að gera verkefnalista yfir það sem þarf að gera að morgni dags eða daginn áður. Þá hefurðu yfirsýn og getur tekist á við verkefnin á skipulagðan hátt.
Forgangsraðaðu verkefnum þannig að það sem liggur mest á sé efst en það sem má bíða aftast - og taktu aðeins eitt atriði fyrir í einu.
Gott er að brjóta stærri verkefni niður í einingar. Að skrifa skýrslu má til dæmis skipta í eftirfarandi liði:
- Taka saman gögn sem þarf að hafa við höndina
- Lesa yfir gögnin og rifja upp innihaldið
- Skrifa yfirlit yfir helstu kafla eða atriði sem þurfa að koma fram
- Skrifa hvern kafla, einn í einu
- Lesa yfir, fínpússa og leiðrétta málfar.
Ekki hugsa um næsta lið fyrr en sá fyrri er búinn. Þannig verður verkið mun viðráðanlegra.
Passaðu þig einnig á tímaþjófum eins og tölvupósti og samfélagsmiðlum. Best er að setja sér skýrar vinnulotur þar sem unnið er af krafti og einbeitingu í ákveðinn tíma en taka pásur inn á milli þar sem þú getur gert það sem þú vilt. Hægt er að finna ýmis smáforrit fyrir tímastjórnun sem vert er að prófa og finna hvað hentar þér best.
Stundum er ekki nóg að forgangsraða eða skipuleggja verkefni því það eru einfaldlega of margir boltar í loftinu í einu. Undir slíkum kringumstæðum er mikilvægt að átta sig á því að það þarf að fækka verkefnum eða fá aðstoð ef ástandið á að skána.
Ef streita er mikil eða langvarandi, ef þú býrð við aðstæður sem þér finnst erfitt að ráða við eða finnur fyrir kvíða, depurð eða vonleysi er mikilvægt að leita sér aðstoðar. Pantaðu tíma á heilsugæslustöðinni þinni og ræddu þessi mál við fagaðila.
Hegðun hefur mest áhrif á lífsgæði og líðan að erfðum undanskildum. Sjáðu hvernig staðan er hjá þér.
Hér er myndband sem skýrir áhrif tilfinninga á líðan og hvernig viðbrögð líkamans eru hjálpleg en geta líkað valdið okkur vanda. Núvitund getur hjálpað til að ná tökum á erfiðum tilfinningum. Á seinna myndbandinu er æfing í núvitund.